პრეამბულა
ეროვნული მნიშვნელობის კატეგორიის კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლი,
ბებრისციხე (ბელტისციხე) მცხეთის ჩრდილოეთ გარეუბანში, გორაზე, მდინარე
არაგვის მარჯვენა ნაპირზე მდებარეობს. ძეგლი ადრე ფეოდალურ ხანას
განეკუთვნება. ისტორიულ წყაროებში იგი პირველად დემეტრე პირველის (1125-1156)
გარდაცვალებასთან დაკავშირებით იხსენიება. ვახუშტი ბატონიშვილის
მიხედვით: „მცხეთის ჩდილოთ არს ციხე ბელტისა, აღაშენა არდამ
ერისთავმან.“ გამოთქმულია ვარაუდი, რომ სტრაბონის მიერ მოხსენიებული
სევსამორასა და ბელტის ციხის იგივეობის შესახებ. XIV საუკუნეში ბელტის
ციხე სოფელია, რომელიც სვეტიცხოვლის საკათალიკოსო მამულში შედიოდა. XVIII
საუკუნეში ციხე იცავდა ღართისკარიდან მცხეთისკენ მიმავალ გზას
ლეკიანობის დროს. XIX საუკუნის II ნახევრიდან ბელტის ციხე ბებრისციხედ
იხსენიება.
ციხე ორი ნაწილისგან შედგებოდა: მთავარი ციტადელისგან და ქვედა
ეზოსგან (საერთო ზომები 100X60 მ). მთავარ ციტადელს სამხრეთიდან ვრცელი ეზო
აკრავს და სამკუთხა ფორმისაა, რომლის სამივე კუთხეში კოშკები მდგარა.
აქედან სამხრეთ-აღმოსავლეთი ყველაზე დიდია. იგი რამდენიმე
სართულიანია, რაც არა მარტო სათავდაცვო, არამედ საცხოვრებლის
ფუნქციაზე მიანიშნებს. ჩრდილოეთისა ოთხკუთხაა და უფრო პატარაა, მაგრამ
იმავე ფუნქციის უნდა ყოფილიყო. მესამე, აღმოსავლეთის, ცილინდრული კოშკი
დანგრეულის ადგილას მოგვიანებით აუგიათ და საგუშაგო ყოფილა. კოშკებში
სართულშუა გადახურვა ხის ყოფილა. სამხრეთ-დასავლეთ და ჩრდილოეთ
კოშკებს აქვს ისრის სასროლი თავისებური ხვრელები. სამშენებლო მასალად
ფლეთილი ქვა და კირხსნარია გამოყენებული. კედლის სისქე 2.0 მეტრია. ციხის
ქვედა ეზო ფერდობზე ყოფილა და საკმაოდ ვრცელი ტერიტორია ეკავა.
გალავნის აღმოსავლეთ ბოლოში ოთხკუთხა კოშკი დგას.
1939 წელს ციხის გასამაგრებლად მცირე სამუშაოები ჩატარდა, 1962 წელს ძეგლზე
არქეოლოგიური სამუშაოები, ხოლო 1983 წელს ძეგლის საკონსერვაციო
სამუშაოების პარალელურად, მცხეთის მუდმივმოქმედი არქეოლოგიური
ექსპედიციის მიერ გაითხარა ციხესთან არსებული სამაროვანი, რომელიც
განვითარებული შუა საუკუნეებით დათარიღდა. სამაროვანში გამოვლენილი
არტეფაქტები მცხეთის არქეოლოგიური ექსპედიციის ბაზაზე განთავსდა.
შემდგომში ძეგლზე სარეაბილიტაციო სამუშაოები არაერთგზის ჩატარდა.
2010 წელს ძეგლზე მეწყრული პროცესები განვითარდა, რამაც გადაუდებელი
სარეაბილიტაციო სამუშაოების ჩატარების აუცილებლობა განაპირობა. 2011
წლის პროექტის მიხედვით, დამეწყრილი ტერიტორია რკინა-ბეტონის მზიდი
კედლებით დატერასდა. მოეწყო წყლის გადამყვანი სისტემა, როგორც
ჩრდილოეთ და სამხრეთ კოშკში, ასევე ზედა ციხის მთელ ტერიტორიაზე.
სამხრეთ და ჩრდილოეთ კოშკის ჩასასვლელად მოეწყო კირის ხსნარზე
კიბეები. ზედა და ქვედა ციხის საძირკვლები გამაგრდა და ბზარები
ინექტირდა.
2013-19 წლებში ეტაპობრივად ჩატარდა სარეაბილიტაციო სამუშაოები. 2015 წელს
დასრულდა ჩრდილოეთის და ჩრდილო-დასავლეთის კედლების საძირკვლების
მშენებლობა. 2016 წელს კი ძირითადი კედლები ნაწილობრივ აღდგა. ატმოსფერული
ნალექების დაგროვების თავიდან ასაცილებლად, დამუშავდა
წყალგადამყვანი სისტემა, თუმცა 2019 წელს განსახორციელებელი
სარესტავრაციო სამუშაოები არ დასრულებულა.
დღეს ყველაზე დიდი პრობლემა ციხის გამოქარული და გამოცლილი
ფუძე-გრუნტებია, რაც ნიადაგის ეროზიით არის გამოწვეული. ასევე, ციხის
კედლები ხე-მცენარეებით არის დაფარული. კოშკების კედლებში ქვებია
დაძრული და ცალკეულ შემთხვევაში გადაწყობას მოითხოვს. მოშლილია
სართულშუა გადახურვები, კოშკებს დაუყვება გამჭოლი ბზარები, აღმოსავლეთ
ნაწილში შესამოწმებელია მჭიმები, დასამთავრებელია დასავლეთ მხარეს
კედლის წყობა და ამავე კედელთან პილონებია მოსაწყობი.
ამდენად, მთლიანად შესასწავლია ციხის კედლების ფუძე-გრუნტი. ასევე,
დასადგენია კედლების, კოშკების ტექნიკური მდგომარეობა, ციხის
ტერიტორიაზე ატმოსფერული ნალექების გადაყვანის საკითხი.
არქეოლოგიური ზედამხედველობით, ისე რომ არ დაზიანდეს არქეოლოგიური
ობიექტები, ციხის ტერიტორია გასაწმენდია გრუნტისგან და ტერიტორიიდან
ატმოსფერული ნალექების სწორად გადაყვანის მიზნით, შესასრულებელია
ვერტიკალური გეგმარების პროექტი. ძეგლის მნიშვნელოვნებიდან
გამომდინარე, შესამუშავებელია ინფრასტრუქტურის (ბილიკები, მოაჯირები,
საინფორმაციო ბანერი, შიდა და გარე განათება და სხვ.) პროექტი.
პროექტირებისას აუცილებლად გასათვალისწინებელია, რომ:
საპროექტო დოკუმენტაციის მოსამზადებლად უნდა ჩატარდეს კვლევითი და
საფიქსაციო სამუშაოები, ჩამოყალიბდეს რეკომენდაციები ძეგლზე
ჩასატარებელი სამუშაოების მეთოდოლოგიის თაობაზე და შესრულდეს ძეგლის
რეაბილიტაციის შესაბამისი საპროექტო-სახარჯთაღრიცხვო
დოკუმენტაცია;
მთლიანად შესასწავლია ციხის კედლების ფუძე-გრუნტი,ასევე, დასადგენია
კედლების, ყველა კოშკის ტექნიკური მდგომარეობა;
არქეოლოგიური ზედამხედველობით, ისე რომ არ დაზიანდეს არქეოლოგიური
ობიექტები, ციხის შიდა ტერიტორია გასაწმენდია გრუნტისგან და
ტერიტორიიდან ატმოსფერული ნალექების სწორად გადაყვანის მიზნით,
შესასრულებელია ვერტიკალური გეგმარების პროექტი, ჩამოსაყალიბებელია
ციხის ტერიტორიაზე ატმოსფერული ნალექების გადაყვანის საკითხი;
ძეგლის მნიშვნელოვნებიდან გამომდინარე, შესამუშავებელია
ინფრასტრუქტურის (ბილიკები, მოაჯირები, საინფორმაციო ბანერი და სხვ.)
მოწყობის პროექტი;
ადგილზე შესასწავლია გასულ წლებში დაწყებული და შეჩერებული
სამუშაოები და დასადგენია არსებული პროექტით მათი დასრულების
მიზანშეწონილობა;
კვლევითი და საპროექტო დოკუმენტაცია უნდა დამუშავდეს საქართველოს
კანონმდებლობისა და კანონქვემდებარე ნორმატიული დოკუმენტების
მოთხოვნების გათვალისწინებით, თანამედროვე ტექნოლოგიების
გამოყენებით, მათ შორის პროექტით გათვალისწინებული სარეაბილიტაციო
სამუშაოები და მეთოდოლოგია უნდა დაისახოს საქართველოს კანონის
„კულტურული მემკვიდრეობის შესახებ“ მოთხოვნებისა და ძეგლთა დაცვითი
საერთაშორისო გამოცდილების გათვალისწინებით, საქართველოს მთავრობის
2007 წლის 28 მარტის №62 დადგენილების „მშენებლობის უსაფრთხოების წესების“
მოთხოვნათა შესაბამისად;
შემსყიდველი იტოვებს უფლებას საპროექტო სამუშაოების მიმდინარეობის
პერიოდში დააზუსტოს ისეთი ტექნიკური პირობები, რომლებიც არ
გამოიწვევენ სამუშაოების მოცულობებისა და შინაარსის მნიშვნელოვან
ცვლილებებს. აგრეთვე, შემსყიდველი იტოვებს უფლებას სატენდერო
დავალებისა და სატენდერო წინადადების საფუძველზე დააზუსტოს
მოთხოვნები მისაღები (დასამუშავებელი) პროექტის მიმართ;
გრაფიკული მასალა უნდა მომზადდეს ციფრულ (ვექტორული DWG, DXF, PLN
გაფართოების ფაილი - Autocad, Archicad) პროგრამული უზრუნველყოფის გამოყენებით;
გასაწევი მომსახურება ორეტაპიანია. შესრულებული სამუშაოების
ჩაბარების საბოლოო ვადა განისაზღვრება ხელშეკრულების გაფორმებიდან
არაუგვიანეს 6 (ექვსი) კალენდარული თვით;
გასაწევი მომსახურება (მიმდინარე სამუშაოები) პერიოდულად
გაკონტროლდება შემსყიდველთან შეთანხმებული, შესასრულებელი
სამუშაოების კალენდარული გეგმა-გრაფიკის გათვალისწინებით.
შესასრულებელი სამუშაოების კალენდარული გეგმა-გრაფიკი
მიმწოდებელმა შემსყიდველს უნდა წარუდგინოს ხელშეკრულების
გაფორმებიდან, არაუგვიანეს 5 (ხუთი) სამუშაო დღეში.
შენიშვნა: სრულყოფილი ტექნიკური დავალება იხილეთ მიმაგრებულ ფაილებში.
(საინფორმაციოდ იტვირთება წინა წლებში განხორციელებული სამუშაოების
შესახებ ინფორმაცია).