ზოგადი სახელმძღვანელო პრინციპები
საქართველოს ტერიტორიაზე არსებული კულტურული მემკვიდრეობის
ობიექტების/ძეგლების მოვლა-პატრონობა და მათი შენარჩუნება
მნიშვნელოვანია სახელმწიფოს განვითარების პროცესში. ჩასატარებელი
სამუშაოებით მოხდება საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის
ობიექტების/ძეგლების შესასწავლად და დასაცავად საჭირო ღონისძიებების
განხორციელება.
კულტურული მემკვიდრეობის ობიექტების/ძეგლების მოკლე აღწერა
ლეჩხუმი, სოფელი ოფიტარა საკვლევი ტერიტორია მოიცავს სოფ. ოფიტარას
მიმდებარე ტერიტორიას, რომელიც მდებარეობს სოფლიდან
სამხრეთ-აღმოსავლეთით, წმ.გიორგის ტბისკენ მიმავალ გზაზე, ტყის
სიღრმეში, ზღვის დონიდან 870-1000 მ-ის სიმაღლეზე. აქ 2024 წლის საველე
დაზვერვების დროს გამოვლინდა აქამდე სრულიად უცნობი, საკმაოდ დიდ
ფართობზე განფენილი (დაახლ. 2 ჰა.) არქეოლოგიური ობიექტი
(ნასახლარი).ტერიტორიის გარშემო იკრიფება სხვადასხვა პერიოდის
ფრაგმენტული არტეფაქტები (ნეოლითური კაჟის იარაღი, შუა საუკუნეების
კერემიკული ჭურჭლის ნატეხები და სხვა (სურ. 1, 2). ნასახლარზე დასტურდება
სათავსოთა ნაშთები, ტერასების გასამაგრებელი კედლები, ნაგები კლდის
ნატეხი ქვის მშრალი წყობით. ვიზუალური დათვალიერებით ირკვევა, რომ
სათავსოები წარმოადგენენ საცხოვრებელ, სამეურნეო და, სავარაუდოდ,
სახელოსნო დანიშნულების ნაგებობებს(სურ. N3, 4). ნასახლარის აღმოსავლეთ
ნაწილში, საგანგებოდ არის მოწყობილი, კარგად მოსწორებული ბაქანი,
რომელიც დანარჩენი ნაგებობებისგან გამოყოფილია თავდაცვითი კედლით და
მდებარეობის მიხედვით ეტყობა, რომ სწორედ ის წარმოადგენდა დასახლებული
ტერიტორიის გამორჩეულ ადგილს. აქვე გადის ისტორიული გზა(სიგანე 2,50მ.-დან
3მ. მდე), რომელიც ხვამლის ცხენის წყლის ხეობის ნაწილს აკავშირებს, რიონის
ხეობის ნაწილთან. გზის ორივე მხარე ქვის კედლებით არის ამოშენებული.
LiDAR სკანირების მეთოდი ერთადერთი საშუალებაა ზუსტად დაფიქსირდეს ტყეში
ჩაკარგული სტრუქტურები, როგორიცაა შენობების ფუნდამენტები, ტერასები,
გზები და სხვა. ასევე, ზუსტად დადგინდეს არქეოლოგიური ობიექტის
გავრცელების არეალი.
ლეჩხუმი, სოფელი ოყურეში ადგილი "ნაქალაქური" (309950.07E, 4712134.80N) (სურ. N5).
სოფ.ოყურეში ადგილ „ნაქალაქურზე“ 2023 წელს პირველად დაიწყო
არქეოლოგიური გათხრები ხვამლის არქეოლოგიურმა ექსპედიციამ. გაკეთდა 12
სადაზვერვო არქეოლოგიური თხრილი. 9 მათგანში დაფიქსირდა კულტურული
ფენები. დადასტურდა ვრცელ ტერიტორიაზე განფენილი სხვადასხვა პერიოდის
ნასახლარი და სამაროვანი. გამოვლენილია რომაულ პერიოდის სამარხები
(სურ. N5, 6).
LiDAR-სკანირებასთან ერთად (დაახლ. 1 ჰა) ტერიტორიის გეორადიოლოკაციური
კვლევა (გეოფიზიკური კვლევის მეთოდი, რომლის მეშვეობითაც,
ელექტრო-მაგნიტური ტალღების გამოსხივების და არეკვლის შედეგად
დაანგარიშდება ელექტრომაგნიტური ტალღის განვლადობა ნიადაგში, რაც
არქეოლოგიურ დაზვერვებში მიწისქვეშა ანომალიების აღმოჩენის
საშუალებას იძლევა) „ნაქალაქურის“ ამ მეთოდებით კვლევა მნიშვნელოვნად
გააფართოებს წარმოდგენას არქეოლოგიური ობიექტის გავრცელებაზე და მის
სტრუქტურაზე.
ქვემო ქართლი. ქვემო ქართლის რეგიონის, კერძოდ მდინარეების დებედას,
მაშავერასა და ხრამის ხეობების არქეოლოგიური პოტენციალი
განსაკუთრებულ ინტერესს იწვევს ადრეული მიწათმოქმედებისა და
მევენახეობის განვითარებასთან დაკავშირებული პროცესების შესწავლის
თვალსაზრისით. აღნიშნული არეალი მჭიდრო კავშირშია შულავერ-შომუთეფეს
კულტურასთან, რომელიც წარმოაჩენს ერთ-ერთ უძველეს, ნეოლითურ
სოციალურ-ეკონომიკურ სტრუქტურას სამხრეთ კავკასიაში. მიუხედავად
მრავალწლიანი კვლევებისა, აღნიშნული კულტურის სივრცითი გავრცელება,
შიდა სტრუქტურული თავისებურებები და გარემოსთან ურთიერთობის
მოდელები ჯერ კიდევ საჭიროებს სისტემურ გააზრებას, თანამედროვე
ტექნოლოგიებით დაზუსტებას და ახალი დონის ინტერპრეტაციას. ამ
კონტექსტში, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ზუსტად განსაზღვრული
ლოკაციების კვლევა, რაც შესაძლებელს გახდის როგორც კულტურის
მიკრორეგიონული განვითარების მახასიათებლების იდენტიფიკაციას, ასევე
მისი ქრონოლოგიური ევოლუციის უკეთ აღდგენას.
LiDAR ტექნოლოგიის საშუალებით შესაძლებელია არსებული მონაცემების
ვალიდაცია და ახალი მონაცემთა იდენტიფიცირება, რაც გააძლიერებს ამ
კულტურის შესახებ ცოდნას.
მდინარე ხრამზე (413679.89 E, 4606054.99 N) (სურ. N9) წერტილის მიმდებარედ გასაკეთებელია
LiDAR -ით გადაღება (დაახლ.1 ჰა).
მდინარე მაშავერაზე (476040.73 E, 4587944.91N),(სურ. N9) წერტილის მიმდებარედ LiDAR-ით
გადაღება (დაახლ.1ჰა).
ზუგდიდის მუნიციპალიტეტი
ზუგდიდის მუნიციპალიტეტში, ურთას მთის მიმდებარე ზონა წარმოადგენს
სამეგრელოს მთისწინა ზოლის მნიშვნელოვან, თუმცა დღემდე პრაქტიკულად
გამოუკვლეველ არეალს არქეოლოგიური თვალსაზრისით. არსებული
ისტორიულ-გეოგრაფიული მონაცემები და უკანასკნელ წლებში ცალკეული
შემთხვევითობის საფუძველზე გამოვლენილი ნეოლითური პერიოდის
არტეფაქტები მიანიშნებს იმაზე, რომ აღნიშნული ტერიტორია შესაძლოა
მოიცავდეს ადრეული მიწათმოქმედების, ნასახლარის სტრუქტურების ან სხვა
ფუნქციის მატარებელ ობიექტებს.
კვლევისთვის მნიშვნელოვანია თანამედროვე მეთოდების — კერძოდ კი LiDAR
სკანირების — გამოყენება, რაც შესაძლებლობას მოგვცემს შევქმნათ
წარმოდგენა აღნიშნულ ტერიტორიაზე არსებული არქეოლოგიური
სტრუქტურების სივრცითი განლაგების შესახებ. სკანირების შედეგად
მიღებული მაღალი რეზოლუციის მონაცემები გახდება საფუძველი
მიზნობრივი არქეოლოგიური დაზვერვისა და შემდგომი
ინტერპრეტაციისთვის, რაც მკვეთრად გაზრდის რეგიონის კვლევითი
პოტენციალის ათვისების ხარისხს და გაამდიდრებს ნეოლითის პერიოდის
შესახებ.
2025 წელს ჩასატარებელი სამუშაოები:
ოთხივე ლოკაციაზე კვლევა უნდა ჩატარდეს ქვემოთ მოცემული
ხელსაწყოებითა და მეთოდოლოგიით.
სამეცნიერო ლიტერატურის მიმოხილვა
რეგიონთან დაკავშირებული არქეოლოგიური და ისტორიული წყაროების
ინტეგრირებული მიმოხილვა. ამის ფარგლებში გათვალისწინებულია როგორც
სამეცნიერო ლიტერატურის — მონოგრაფიების, სტატიათა კრებულებისა და
ინდივიდუალური კვლევების — კრიტიკული ანალიზი, ისე პირველწყაროების
(ისტორიულ-დოკუმენტური მასალების) შესწავლა. ამ პროცესის მიზანია
არსებული ცოდნის შეფასება, ისტორიულ-არქეოლოგიური მონაცემების
საფუძვლიანი შეჯამება და კვლევისთვის აუცილებელი მონაცემთა ერთიან
ბაზაზე დაყრდნობით შევსება
კარტოგრაფიული მასალების ანალიზი
ისტორიული, ტოპოგრაფიული და თემატური რუკების ანალიზი და მათი
შედარება თანამედროვე კარტოგრაფიულ მონაცემებთან (მათ შორის —
სატელიტურ გამოსახულებებსა და LiDAR სკანირების შედეგებთან). აღნიშნული
ანალიზი ხელს შეუწყობს დასახლების თუ სხვა სტრუქტურების შესაძლო
კვალის იდენტიფიცირებას. აგრეთვე, შესაძლებელია ჰიდროგრაფიული ქსელის
ცვლილებათა დინამიკის გამოვლენაც, რაც მნიშვნელოვანი ინფორმაციაა
ადამიანის და გარემოს ურთიერთქმედების ისტორიული ტენდენციების
გასაანალიზებლად.
ველზე სამუშაოების წარმოება: გადასაღებ მოედანზე GPS-ის გამართვა და
სტატიკურ რეჟიმში მონაცემების ჩაწერა ( შემდგომში PPK მონაცემების
ინტეგრაციისთვის),
დრონის გადაფრენა სამუშაო არელაზე, ლიდარული გადაღებისთვის Dji L1 კამერის
გამოყენებით.
• სოფ.ოფიტარას მიმდებარე ტერიტორია დაახლ.2 ჰა;
• სოფ.ოყურეშის ტერიტორია დაახლ. 1 ჰა;
• ქვემო ქართლი დაახლ.2 ჰა;
• ზუგდიდის მუნიციპალიტეტი დაახლ. 1 ჰა.
საკონტროლო წერტილების GPS ით აზომვა (შემდგომში ზონდირებით მიღებული
მონაცემების ხარისხის კონტროლისთვის)
კამერალური სამუშაოების წარმოება:
საბაზისო სადგურების სტატიკური მონაცემების ინტეგრაციით დრონის
მონაცემებთან.
ლიდარული მონაცემების პირველადი დამუშავება, პროგრამული
უზრუნველყოფით Dji Terra.
ლიდარული მონაცემების გაერთიანება და საბოლოო დამუშავება და ციფრული
რელიეფისა (DTM) შექმნა, პროგრამული უზრუნველყოფით Terra Solid
გეოდეზიური ხელსაწყოები: GPS GNSS Stonex s9i (ბაზა-როვერის მოდულით), დრონი DJI Matric 300 RTK, ,
ლიდარული კამერა Dji L1.
ძირითადი პირობები
მიმწოდებელი შემსყიდველთან შეთანხმებული სამუშაოების გრაფიკის
შესაბამისად, წარუდგენს მას ინფორმაციას, წერილობითი ანგარიშის სახით,
გათვალისწინებული სამუშაოების მიმდინარეობის შესახებ. იგი
ვალდებულია, გაითვალისწინოს შემსყიდველის შენიშვნები და
წინადადებები, რაც შემდგომში საფუძვლად დაედება შესრულებული
სამუშაოების ანაზღაურებას.
სამუშაოების შესრულების გრაფიკი განსაზღვრავს სამუშაოთა
მიმდინარეობას და შემსყიდველისათვის ეტაპობრივად წარდგენის
გეგმას.
ჩატარებული არქეოლოგიური გათხრების ანგარიშები, უნდა ჩაბარდეს ქვემოთ
ჩამოთვლილი კრიტერიუმების გათვალისწინებით:
ტექსტი აკრეფილი უნდა იყოს A4 ზომის სტანდარტულ ფურცელზე; შრიფტის სახე
-Sylfaen;
ტექსტის შრიფტის ზომა - 11; სქოლიოს შრიფტის ზომა - 10;
სტრიქონებს შორის ინტერვალი - 1,15;
ფურცლის გვერდზე ტექსტის მინდორი: მარცხნიდან – 1.5სმ, მარჯვნიდან - 1 სმ,
ზემოდან - 2.5სმ,
ქვემოდან 2.5 ს.
ავტორის სახელი და გვარი დაიწეროს სათაურის ქვეშ, მარჯვენა მხარეს.
ელექტრონული ფოსტის მითითებით.
სურათები - ნუმერაციის მითითება ტექსტში, ფრჩხილების გამოყენებით, მაგ.,
(სურ.1).
საჭიროების შემთხვევაში შესაძლებელია ლიტერატურისა და შენიშვნების
ჩატანა სქოლიოში.
შესრულებული სამუშაოების ანგარიში შემსყიდველს წარედგინება -
ანგარიშის ელექტრონული ვერსიის კომპაქტური დისკის (2 ეგზემპლარი),
მაღალი რეზოლუციის ფოტომასალის კომპაქტური დისკისა (1 ეგზემპლარი) და
მყარი ასლი ალბომის სახით (1 ეგზემპლარი).
სამუშაოთა შესრულების ვადები
შესრულებული სამუშაოს ანგარიშის ჩაბარების საბოლოო ვადაა
ხელშეკრულების გაფორმებიდან არაუგვიანეს 1 (ერთი) კალენდარული თვე.
შენიშვნა: სრულყოფილი ტექნიკური დავალება იხილეთ მიმაგრებულ ფაილებში.