ზოგადი სახელმძღვანელო პრინციპები
საქართველოს ტერიტორიაზე არსებული კულტურული მემკვიდრეობის
ობიექტების/ძეგლების მოვლა-პატრონობა და მათი შენარჩუნება
მნიშვნელოვანია სახელმწიფოს განვითარების პროცესში. ჩასატარებელი
სამუშაოებით მოხდება საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის
ობიექტების/ძეგლების შესასწავლად და დასაცავად საჭირო ღონისძიებების
განხორციელება.
კულტურული მემკვიდრეობის ობიექტის/ძეგლის მოკლე აღწერა
გრაკლიანი გორის ნამოსახლარი და სამაროვანი მდებარეობს ცენტრალურ
ამიერკავკასიაში, საქართველოში, კასპის რაიონის სოფ. იგოეთისა და
სამთავისის ტერიტორიაზე, მდ. ლეხურას მარჯვენა ნაპირზე წამომართულ
გორაზე, უშუალოდ თბილისი-სენაკი-ლესელიძის გზატკეცილთან. მას
გაბატონებული მდგომარეობა უკავია და მოქცეულია ორ პატარა მდინარეს –
ლეხურასა და თორთლას – შორის. გზატკეცილის გაფართოებასთან
დაკავშირებით 2008 წელს ბორცვის სამხრეთ ფერდობზე ჩატარდა გადარჩენითი
არქეოლოგიური გათხრები, რომელსაც უაღრესად საინტერესო შედეგი მოჰყვა.
კერძოდ, გამოვლენილია როგორც მრავალფენიანი ნამოსახლარი, ისე
სხვადასხვა პერიოდის სამარხები. ქვედა ტერასა, რომელზეც აღნიშნული
ძეგლები აღმოჩნდა, ზღვის დონიდან, საშუალოდ 680 მეტრზეა განლაგებული,
თუმცა ზედა გაუთხრელი ტერასები და გორის ზედაპირი, გაშლილი ადგილი, უფრო
მაღლაა და დაახლოებით, 720-723 მეტრის ფარგლებში მდებარეობს.
საქართველოს არქეოლოგიურ ძეგლებს შორის “გრაკლიანი გორა”
გამორჩეულია და სრულიად განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ჩვენი
ქვეყნის ისტორიაში. იგი რამოდენიმე ნიშნით გამოირჩევა სხვა
ძეგლებისაგან:
1. გრაკლიანი გორა არის იშვიათი მრავალფენიანი არქეოლოგიური ძეგლი,
სადაც აღმოჩენილია 11 სხვადასხვა პერიოდის კულტურული ნაშთები ქვის
ხანიდან ვიდრე ქრისტიანობამდე.
2. არც ერთ ძეგლზე არ არის შემორჩენილი პირვანდელი სახით მცირე
არქტიტექტურის ისეთი იშვიათი ნიმუშები, როგორიც გრაკლიანის ძვ.წ. V-IV
საუკუნეების საკრალური და უტილიტარული დანიშნულების
კონსტრუქციებია.
3. განსაკუთრებით კარგად არის შემონახული ძვ.წ. II – I ათასწლეულის ნაშთები.
მიუხედავად იმისა, რომ ჯერ არქეოლოგიური ძეგლის მხოლოდ უმცირესი
ნაწილია გათხრილი, როგორც ნამოსახლარზე, ისე სამაროვანზე უკვე
აღმოჩენილია დიდი რაოდენობით კერამიკული, რკინის, ბრინჯაოს, ვერცხლისა
და ოქროს ნაწარმი. ადგილობრივ ნახელავთან ერთად მოპოვებულია ძველი
სამყაროს ცივილიზაციის ცენტრებში ( მესოპოტამია, ირანი, საბერძნეთი,
ეგვიპტე) დამზადებული ნივთები.
4. რაც მთავარია, გრაკლიან გორაზე გაკეთდა საქართველოს არქეოლოგიაში
ყველაზე მნიშვნელოვანი აღმოჩენა – ნაწილობრივ გაითხარა წარწერიანი
ტაძარი. ესაა საქართველოში უძველესი წარწერა, რომელმაც რადიკალურად
შეცვალა საქართველოს სახელმწიფოებრიობისა და კულტურის საკითხები და
საქართველო ყველაზე დიდი ცივილიზაციების რიგში ჩააყენა.
2015 წელს გრაკლიანი გორას ეროვნული კატეგორიის ძეგლის სტატუსი
მიენიჭა.
2022 წელს საველე სამუშაოები წარმოებდა ივნისიდან სექტემბრის ჩათვლით
საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს
დაფინანსებით. ნამოსახლარის III და IV ტერასებზე გაიწმინდა გვიან ბრინჯაოს
ხანის ნაგებობათა ნაშთები, გამოვლინდა მრავალფეროვანი კერამიკული
მასალა და რამდენიმე ახალი კონსტრუქცია. სამუშაოები გაგრძელდა III და IV
ტერასების დასავლეთ ნაწილში და გამოვლინდა აქემენიდური პერიოდის
შენობის ნაშთი.
გრაკლიანი გორის ტერიტორიაზე 2025 წელს ჩასატარებელი სამუშაოები:
1. ყველა ტერასის გაწმენდა ზამთარში ჩამონარეცხი მასისაგან 1400 კვ.მ (70X20);
2. გათხრების დაწყება მეხუთე ტერასაზე 76 ნაკვეთის C1-D1-E1-F1 კვადრატებში;
სამუშაოების დაწება მეოთხე ტერასაზე 76 ნაკვეთის E9-F9-G9 კვადრატებში და
გაგრძელება მეოთხე ტერასაზე 76 ნაკვეთის C5-6 კვადრატებში; (25X10 მ)თხრილების
გაწმენდა და მომზადება გასათხრელად პირველ ტერასაზე.
3. პირველ ტერასაზე გათხრების გაგრძელება N2 სახლზე და მის დასავლეთით
მდებარე ნაკვეთზეარსებული ნაშთების გაწმენდა 200 კვ.მ (20X10 მ)გრაკლიანი
გორის სატელიტურ ძეგლ „მრგვალ ჭალაზე“ დაზიანებული ფენების
გადარჩენა;გათრების გაგრძელება მეოთხე გტერასაზე, 76 ნაკვეთის E9 - F9- G9
კვადრატებში;
4. მესამე ტერასაზე (ნაკვ. 76, E 7) გამოვლენილი ძვ.წ. IV საუკუნის შენობის
ნაშთების გაწმმენდა. ეს შენობა, სავარაუდოდ, ფარავს ძვ.წ. X საუკუნის
შენობის ჩრდილო ნაწილს 80 კვ.მ. (8X10 მ);
5. V ტერასის გათხრლი დასავლეთი ნაწილის დაკონსერვება. პირველი ტერასის N 2
თხრილის დაფიქსირება და ნაგებობის დაკონსერვება.მესამე ტერასის
სამხრეთ ნაწილში (ნაკვ. 76, კვ. G-K 9 - 10; 77, კვ. A-C 10) ადრეული ფენების არქეოლოგიური
შესწავლა 140 კვ. მ (14X10 მ);
6. მიწის გატანა ხელით 20 მეტრზე;
არქეოლოგიური გათხრების ჩატარების პირობები
სამუშაოების ჩატარებისას ყურადღება უნდა მიექცეს სამუშაოთა
შესრულების ხარისხობრივ მაჩვენებლებს, რომელთა დაცვა სავალდებულოა
კულტურული მემკვიდრეობის ობიექტების ფასეული ელემენტების
შესანარჩუნებლად. მუშაობის პროცესში მიმწოდებელი ვალდებულია,
სამუშაოები შეასრულოს საველე-არქეოლოგიური სამუშაოების მეთოდების
სრული დაცვით;
სამუშაოთა მიმდინარეობისას გამოვლენილი არქეოლოგიური ობიექტები და
არქეოლოგიური მასალა მიმწოდებელმა სათანადოდ უნდა დაიცვას
დაზიანებისგან, განადგურებისა და დაკარგვისგან, ასევე გარემო
პირობებისა და სხვა არასასურველი ზემოქმედებისაგან;
თუ არქეოლოგიურ სამუშაოთა მიმდინარეობისას გამოვლინდა მაღალი
მატერიალური ღირებულების მქონე ნივთი (ნივთები), ამასთანავე,
მეთოდოლოგიური, კლიმატური, ტექნიკური ან სხვა პირობების გამო ვერ
ხერხდება მისი (მათი) დაუყოვნებლივ ამოღება და უსაფრთხო ადგილას
ტრანსპორტირება, მიმწოდებელი ვალდებულია, დაუყოვნებლივ მიმართოს
შინაგან საქმეთა სამინისტროს შესაბამის ტერიტორიულ ორგანოს;
მოძრავი არქეოლოგიური მონაპოვარი, უნდა ჩაბარდეს უახლოეს
მუზეუმ-ნაკრძალს, მუზეუმს ან სხვა შესაბამის სამეცნიერო დაწესებულებას
სათანადო თანმხლებ დოკუმენტაციასთან ერთად;
არქეოლოგიური სამუშაოების მიმდინარეობისას, ახლად გამოვლენილი
გარემოებ(ებ)ით გამოწვეული ცვლილებები შეთანხმებულ უნდა იქნეს
შემსყიდველთან.
ძირითადი პირობები
მიმწოდებელი შემსყიდველთან შეთანხმებული სამუშაოების გრაფიკის
შესაბამისად, წარუდგენს მას ინფორმაციას, წერილობითი ანგარიშის სახით,
გათვალისწინებული სამუშაოების მიმდინარეობის შესახებ. იგი
ვალდებულია, გაითვალისწინოს შემსყიდველის შენიშვნები და
წინადადებები, რაც შემდგომში საფუძვლად დაედება შესრულებული
სამუშაოების ანაზღაურებას.
სამუშაოების შესრულების გრაფიკი განსაზღვრავს სამუშაოთა
მიმდინარეობას და შემსყიდველისათვის ეტაპობრივად წარდგენის
გეგმას.
ჩატარებული არქეოლოგიური გათხრების ანგარიშები, უნდა ჩაბარდეს ქვემოთ
ჩამოთვლილი კრიტერიუმების გათვალისწინებით:
ტექსტი აკრეფილი უნდა იყოს A4 ზომის სტანდარტულ ფურცელზე;
შრიფტის სახე -Sylfaen;
ტექსტის შრიფტის ზომა - 11;
სქოლიოს შრიფტის ზომა - 10;
სტრიქონებს შორის ინტერვალი - 1,15;
ფურცლის გვერდზე ტექსტის მინდორი: მარცხნიდან – 1.5სმ, მარჯვნიდან - 1 სმ,
ზემოდან - 2.5 სმ, ქვემოდან 2.5 ს.
ავტორის სახელი და გვარი დაიწეროს სათაურის ქვეშ, მარჯვენა მხარეს.
ელექტრონული ფოსტის მითითებით.
სურათები - ნუმერაციის მითითება ტექსტში, ფრჩხილების გამოყენებით, მაგ.,
(სურ.1).
საჭიროების შემთხვევაში შესაძლებელია ლიტერატურისა და შენიშვნების
ჩატანა სქოლიოში.
შესრულებული სამუშაოების ანგარიში შემსყიდველს წარედგინება -
ანგარიშის ელექტრონული ვერსიის კომპაქტური დისკის (2 ეგზემპლარი),
მაღალი რეზოლუციის ფოტომასალის კომპაქტური დისკისა (1 ეგზემპლარი) და
მყარი ასლი ალბომის სახით (1 ეგზემპლარი).
მიმწოდებელი ვალდებულია, არქეოლოგიური სამუშაოების დაწყებამდე
კულტურული მემკვიდრეობის ობიექტზე დაამონტაჟოს ჩასატარებელი
სამუშაოების ამსახველი საინფორმაციო ბანერი, რომელიც უნდა შეიცავდეს
შემდეგ ინფორმაციას:
მესაკუთრე;
შემსყიდველი;
მიმწოდებელი;
ჩასატარებელი სამუშაოს სახეობა;
შემსყიდველისთვის გადასაცემი საბოლოო პროდუქცია
წარმოდგენილი პირობებისა და ვადების ფარგლებში, მიმწოდებელმა საბოლოო
პროდუქციის სახით შემსყიდველს უნდა გადასცეს არქეოლოგიური კვლევის
ჩატარების შედეგები, შემდეგი შემადგენლობით:
ა) შესწავლილი ტერიტორიის, მასზე გამოვლენილი ობიექტების ფიქსაცია და
მოპოვებული მასალის პირველადი დამუშავება, მათ შორის ფოტო და
ვიზუალური აღწერის მასალები;
ბ) შესწავლილი ტერიტორიის (ობიექტის) ისტორიულ_ბიბლიოგრაფიული და
საარქივო კვლევის მასალები შესაბამისი წყაროების მითითებით, მასზე
მოპოვებული პირველადი ინფორმაციის საარქივო მონაცემებთან მიმართების
ანალიზი;
გ) შესწავლილი ტერიტორიის ადგილმდებარეობის სიტუაციური გეგმა
(მასშტაბი 1:2000 ან 1:500), GGPS კოორდინატებით;
დ) არქეოლოგიური კვლევისას გამოვლენილი ობიექტების განლაგების სქემა
და ანაზომი; გამოხაზული ნახაზები (მასშტაბი 1:10 ან 1:20 ან 1:25 ან 1:50 ან 1:100)
ძირითადი პარამეტრების ზომების დატანით;
ე) შესწავლილი ტერიტორიის კვადრატებად დაყოფის სქემა;
ვ) ტექსტური აღწერილობა;
ზ) ხარჯთაღრიცხვა (მიმწოდებლის მიერ დამოწმებული ბეჭდით და
ხელმოწერით).
სამუშაოთა შესრულების ვადები
შესრულებული სამუშაოს ანგარიშის ჩაბარების საბოლოო ვადა
განისაზღვროს არქეოლოგიური სამუშაოების ნებართვის გაცემიდან 3 (სამი)
კალენდარული თვე.
შენიშვნა: სრულყოფილი ტექნიკური დავალება იხილეთ მიმაგრებულ ფაილებში.